“Çalışanlarımızla gurur duyuyorum” Royal Dutch Shell CEO΄su Jeroen van der Veer΄in Piet de Wit ve Norbert Both ile yaptığı söyleşide Shell΄in Ar-Ge çalışmaları, krize ilişkin bakış açısı ve Shell΄in bölgesel arama-üretim faaliyetleri öne çıktı. Shell΄in gerçek bir çok uluslu şirket olduğunu dile getiren Royal Dutch Shell CEO΄su Jeroen van der Veer, yaşanan ekonomik krize ilişkin olarak şunları söyledi: "Kısa dönemli finans krizi bizi yüzyılın ilk yarısında dünyanın artan enerji gereksinimini sağlama hedefimizden alıkoymamalı." 2008 yılında petrol fiyatlarının önce 147 dolara çıktığını sonra da 40 doların altına indiğini gördük. 2008 yılının, küresel kredi kriziyle birlikte dünya için ekonomik bir dönüm noktası olduğunu düşünüyor musunuz? Kapitalist modelin sonuna mı geldik? Söylediğiniz, işi biraz abartmak olur. Krizler her zaman oldu ve bundan sonra da olacak. Her kriz bize yeni görüş açıları sağlar, dersler verir. Bu krizin bize öğrettiği ders; finans sektöründe risklerin farklı biçimde yönetilmesi gerektiğidir. Ama bu, Batı΄da uygulandığı biçimiyle ekonomik modelin sonuna gelindiği anlamına gelmez. Zaten bu hiçbir zaman bir "bırakın yapsınlar" modeli değildi. Öyle olsaydı şu anki durumumuz bundan farklı olurdu. Elimizdeki piyasa modeli bir futbol sahasına benzer; çizgiler, kurallar ve bir de hakem vardır; hükümet. Bana göre tüm sorun borçların teminatı sistemindeki aksaklıklardan kaynaklandı. Ardından ipotekli konut kredileri gibi çoğu kötü durumda olan finans ürünleri yeniden paketlenip içerdikleri risklerin farkına varılmaksızın oradan oraya satıldı. Yani bu insanlar işlerini iyi yapmıyorlardı. Şimdi çıkıp da futbol oyununu yasaklayalım demek saçma olur. Sahaya yeni hakemler yollamak da sorunu çözmez. Ama mevcut hakemin düdüğünü daha fazla çalmasını sağlamamız gerekiyor. Aynı zamanda hakemin düdüğünü daha sık çalmasını sağlayacak birkaç yeni kural koymak da yararlı olabilir. "Kriz, bizi dünyanın artan enerji gereksinimini sağlama hedefimizden alıkoymamalı" Kriz, dikkatleri enerji sorunundan öteye çekmeyecek mi? Uzun dönemli enerji gündemi hala yerinde olacak. Yani bu kısa dönemli finans krizi bizi yüzyılın ilk yarısında dünyanın artan enerji gereksinimini sağlama hedefimizden alıkoymamalı. Ama şu anda herkes önemli kısa vadeli öncelikler üzerine yoğunlaşıyor. Dolayısıyla enerji, iklim ve çevre konularına daha az zaman ayrılacak. "Güvenlik, maliyet ve kazanç konularında her zamankinden daha başarılı olmak zorundayız" Krizin bu aşamasında şirketlerin nakit varlıklarını güçlü tutmaları gerekiyor. İş stratejilerini izlemek açısından ellerinde ne kadar çok nakit olursa başkalarına o kadar az bağımlı olacaklar. Bunun Shell için anlamı nedir? Bir enerji arz fazlası geliştiği için varolan faaliyetlerimizi acilen olası en etkin ve etkili biçimlerde yürütmeliyiz. Güvenlik, maliyet ve kazanç konularında her zamankinden daha başarılı olmak zorundayız. Bu durumda yatırım düzeyinde de bir düşüş beklenebilir mi? Potansiyel yatırımları değerlendirirken her zaman oldukça muhafazakar değerlendirme ölçütleri kullanırız. Yani yalnızca petrol ve gaz fiyatları çok yüksekken karlı olan yatırımları üstlenmeyiz. Buradaki önemli ölçüt, bugünün petrol ya da gaz fiyatları değil, on yıllar sürebilecek yatırımın tüm yaşam çevrimi sırasındaki fiyattır. Kötü bir iş ikliminde bile söz konusu projeler iyi getiri sağlamalı. Genel resim böyle. Ama doğal olarak başladığınız işi de bitirmelisiniz. Bir süredir yatırım önerilerini değerlendirirken piyasa beklentilerine de bakıyoruz ve kendimize şu gibi sorular soruyoruz; Biraz beklersek inşaat maliyetlerini ciddi ölçüde düşürme olasılığımız nedir? "Uzun dönemde teknolojik gelişmeler maliyetleri düşürecek" Shell, Kanada petrol kumulları projesinin ikinci aşamasını genişletme işini erteleme kararı verdi. Bu projenin karlı olması için pek çok gözlemci, petrol varil fiyatının en az 80 dolar olması gerektiğini söylüyor. Bu doğru mu? Evet ve hayır. Oradaki projemizin ilk bölümünü inşa etmek çok daha ucuzdu. Gözlemciler şimdi 80 ya da 90 dolarlık bir fiyattan söz ediyorsa Alberta΄daki aşırı ısınmış işçi piyasası, çelik fiyatları ve gelecekteki karbondioksit maliyetleri hakkında bazı varsayımlar yapıyorlar demektir. Ama bu fiyatlar sabit değil. Birkaç yıl önce bu projeyi söz konusu rakamların yarısından azına inşa ettik. Eğer herkes inşaat faaliyetini durdurursa şimdi çelik fiyatlarında olduğu gibi fiyatlar da değişecek. Uzun dönemde de teknolojik gelişmeler maliyetleri düşürecek. Petrol kumulları projesi iyi bir proje olma özelliğini koruyor çünkü önümüzdeki on yıllar boyunca istikrarlı bir üretim düzeyini garanti ediyor. Uzun dönemli enerji gündemine baktığımda Kanada petrol kumulları projesinin gerçekleşeceğinden eminim. Orada işlerimizi genişleteceğimizden de eminim ama şimdilik bir ertelemeye gittik. "Karbondioksitin yakalanması ve depolanması amacıyla büyük ölçekli projeler geliştiriyoruz" Petrol kumulları aynı zamanda geleneksel petrolden daha fazla karbondioksit salınımına yol açtığı için de eleştiriliyor. Bu Shell΄in ‘Aşil topuğu’ haline gelmeyecek mi? Hayır, artan dünya nüfusu ve refahı ile "kolay petrol ve gaz" üretimindeki büyümenin sonuna geliniyor oluşu nedeniyle Kanada petrol kumullarının dünyanın karşı karşıya olduğu enerji sorununa bir yanıt olması gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle karbondioksitin yakalanması ve depolanması amacıyla büyük ölçekli projeler geliştiriyoruz ve karbondioksit ile ilgili sorunlara yeni çözümler bulmak için araştırma ve geliştirmeye yatırım yapıyoruz. Shell΄in araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerinin gelecek hedefi nedir? Kısmen ‘üç zor gerçek’ dediğimiz nedenlerle Ar-Ge faaliyetlerimiz sürecek; bunlardan ikisinden zaten söz ettim, yani artan dünya nüfusu ve refahı nedeniyle ve "kolay petrol ve gaz" üretimindeki küresel büyümenin sonuna gelinmesiyle artan enerji talebi. Üçüncüsü de artan karbondioksit salınımı miktarı. Ar-Ge faaliyetlerine yatırımlarımızı sürdürerek uzun dönemde teknoloji konumumuzu geliştirerek kısa dönemli çevrimsel dalgalanmalardan kendimizi koruyabiliriz. "ABD ile AB΄nin enerji konusundaki görüşlerinin birleşmeye başladığını açık olarak görüyorum" ABD, genellikle alternatif bir küresel enerji politikasının geliştirilmesinin önünde engel olarak görülüyor. Washington΄un şimdi politikasını değiştirmesini bekliyor musunuz? ABD ile AB΄nin farklı başlangıç noktalarından hareket etseler bile enerji konusundaki görüşlerinin birleşmeye başladığını açık olarak görüyorum. Aynı yönde ilerliyorlar. Benzin fiyatının hızla yükselmesi ve Al Gore΄un Nobel Ödülü΄nü alması Amerikan kamuoyunun mevcut enerji sorunları hakkındaki bilincini epeyce artırdı. Birkaç yıl önceyle karşılaştırıldığında insanların enerji dönüşümü konusundaki tutumları tamamen farklı. Enerji senaryolarımızı bu yıl içinde ABD΄nin farklı yerlerinde sundum, sorulan soruların bilgi içeriği insanların görüşlerinin ne denli ileri düzeyde olduğunu gösterdi. Ayrıca, ABD bizi enerji teknolojisi alanında şaşırtabilir de. Amerika΄da yalnızca teknolojik alanda değil başka birçok alanda da pek çok gelişme oluyor. ABD΄den hiçbir zaman umudunuzu kesmeyin. Geçtiğimiz 30 yıl içinde çok önemli yenilikleri büyük bir hızla yaşama geçirdiler ve bunun süreceğinden eminim. IEA Baş Ekonomisti “Fatih Birol’a katılmıyorum” IEA΄nın baş ekonomisti Fatih Birol, OPEC dışı petrol üretiminin iki yıl içinde zirveye çıkacağını, bunun sonucunda yeni bir petrol düzeninin ortaya çıkacağını ve BP ve Shell gibi uluslararası petrol şirketlerinin azalan rezervleri nedeniyle bunun içinde yer alamayacaklarını söyledi. Bu Fatih Birol΄un bir istatistikçi olduğunu gösteriyor. İş modelimizi sürekli uyumlu hale getirmeseydik kendisine katılırdım. Ama bunu yapıyoruz. Bu nedenle teknolojiye bu kadar çok yatırım yapıyoruz, önemli projeleri zorlu yerlerde yürütmeye ve varlıklarımızı dengeleme konusunda iyileştirmeler yapmaya bu kadar çok önem veriyoruz. Bu üç alanda başarılı olabilirsek 10 yıl içinde çok daha fazla yatırım yapabiliriz. "Nijer Deltası΄ndaki kıyı faaliyetlerimizi, sıvılaştırılmış doğal gaz tesislerimizi ve yatırımlarımızı sürdüreceğiz" Shell Nijerya΄dan çıkmayı hiç düşünüyor mu? Çünkü geçtiğimiz yıl oradaki çalışma koşullarında herhangi bir iyileşme olmadı. Nijerya΄dan çıkmayı hiç düşünmüyoruz. Orada bir hayli fazla petrol ve gaz var. Shell Genel İş İlkeleri΄nde yer verdiğimiz kendi kılavuz ilkelerimiz çerçevesinde çalışmayı sürdürebildiğimiz sürece orada kalacağız. Geçtiğimiz yıl şirketimiz çalışanları için inanılmayacak ölçüde zor bir yıl oldu ve sorunlarla yeniden ve yeniden uğraşmak zorunda kalan çalışanlarımıza sonsuz saygı duyuyorum. Güvenlik ve kaynak sağlama konularındaki gelişmelerin yavaşlığı gerçekten şevk kırıcı. Shell΄in yönettiği arama ve üretim ortak girişim şirketi tarafından yürütülen projelere kaynak sağlamada yaşanan sıkıntılar ortak girişimin çoğunluk hissedarı olan Nijerya hükümetinin yapması gereken katkılardan kaynaklandı. İşlerin daha hızlı ilerlemesini istiyorsunuz ama maalesef durum böyle. Nijer Deltası΄ndaki kıyı faaliyetlerimizi, sıvılaştırılmış doğal gaz tesislerimizi ve yatırımlarımızı sürdüreceğiz. Oradaki gaz tutuşturma işlemi tamamen sona erdirilmeli. Bunu biz de çok istiyoruz ama önce çalışanlarımız ve yüklenicilerimiz için güvenliği sağlamamız gerek. Şimdi de Shell Irak΄da Basra yakınlarında bir gaz toplama sistemi kuracak. Burası da tam olarak bir turizm bölgesi değil. Aynı ilkeler burada da geçerli: Orada da güvenlik içinde ve iş ilkelerimize uygun olarak çalışabilmeliyiz. Irak΄ın güneyindeki işlerimiz tek bir büyük projeden oluşmuyor, işlerimizi aşama aşama geliştireceğiz. Az sayıda personelle başlayacağız ve işlerin nasıl gittiğine bakacağız. İşler iyi giderse faaliyetlerimizi genişleteceğiz. "Shell gerçek bir çok uluslu şirket" Baskın tek bir ulusal kültür yerine farklılık, bazen Shell΄de işlerin yavaş gitmesinin nedeni olarak gösteriliyor. Bu doğru mu?  Hayır, doğru değil. Bu konuya rakiplerimizin yıllık raporlarında yeniden rastladım. En üst düzey 100 çalışanımızın uyruklarının çeşitliliğine baktığınızda biz onlardan çok daha öndeyiz. Biz gerçekten liyakat sistemiyle çalışıyoruz, gerçek bir çok uluslu şirketiz. Farklı uluslardan gelenler şirket yönetiminde üst basamaklara çıkma şanslarının gerçekten olduğunu gördüklerinde ve yalnızca kapasitelerine göre değerlendirildiklerini anladıklarında bu bize büyük güç ve katma değer katıyor. Bu özelliğimiz, tek bir ulusal kültürün baskın olduğu şirketlerle karşılaştırıldığında kesinlikle bizi daha az dinamik yapmıyor. Arındırma, basitleştirme, standartlaştırma, otomatikleştirme - ESSA. Bu Jeroen van der Veer΄in yönetim felsefesinin başat özelliği değil mi ? Evet ve gereksiz faaliyetlerden arındırma kesinlikle yaşamsal. Arındırmazsanız, yanlış şeyleri standartlaştırma ve otomatikleştirme riski ile karşılaşırsınız ve sonuç felaket olur. Shell΄de bu özelliği geliştirmek için hala daha biraz işimiz var. Yönetim bürolarında, işlerde, faaliyetlerde, yani her yerde.  "En önemli yönümüz insan kaynağımız" Shell΄in başarısından ve algılanma biçiminden hoşnut musunuz? Hoşnutluk, hiçbir zaman. Ama geçtiğimiz birkaç yıldır çalışanlarımızın başarılarından inanılmayacak ölçüde gurur duyuyorum. Ve haklı iyi ünümüze ne ölçüde yeniden kavuştuğumuzu gördüğümde herkese açık seçik ve yüksek sesle teşekkür etmek istiyorum. Shell çalışanlarının yeniden şirketleriyle gurur duymaya başladıklarını ve bunu açık olarak ifade etmek istediklerini düşünüyorum. Bu nedenle çevre kirleticisi olduğumuz yönündeki suçlamalar karşısında çalışanlarımıza herkesin içinde güçlü bir destek vermek istiyorum çünkü bu adil bir suçlama değil. Sektörümüzün özelliği nedeniyle çalışanlarımız diğer pek çok sektörden daha fazla çevre ve sürdürülebilirlik amaçlarına bağlılar. Çoğu zaman zor koşullar altında çok etkileyici işler çıkarıyorlar ve toplumun sürekli enerjiye erişimini sağlıyorlar. Dünyanın en sermayesi yoğun sanayilerinden biri olsak da en önemli yönümüz insan kaynağımız. "İnsanları elbette dinleyeceksiniz ama işleri kolaylaştırmak yerine sıkı bir yumrukla yönetmeniz gerekir" Bu yılın sonunda CEO  görevini, şimdi Baş Finans Yöneticisi (CFO) olan Peter Voser΄e devredeceksiniz. CEO olarak görev yaptığınız dört yıldan fazla sürede Shell gibi büyük bir şirketi yönetmenin o kadar da zor olmadığı gibi bir izlenim bıraktınız. Bu gerçekten bu kadar kolay mı? Üst düzey yöneticilere sunum yaparken yönetim bilimi kitaplarında herkesin yönetim biliminin gizemli ve çok zor bir iş olduğu izlenimi verdiğini söylüyorum. Onlara bu izlenime hiç katılmadığımı söylüyorum. Benim temel yönetim kavrayışım her zaman şu olmuştur: Şu anda A noktasındasınız ve B noktasına gitmek istiyorsunuz. Öyleyse iki şey yapmalısınız. İlk olarak herkese iki üç dakika içinde neden B noktasına erişmek istediğinizi anlatabilmelisiniz. B΄yi tanımladıktan sonra da kendinize şu soruyu sorarsınız: Pazartesi sabahından itibaren B΄ye ulaşmak için herkesin neler yapması gerekir? Büyük şirketlerdeki orta ve üst düzey yöneticiler, kolaylaştırıcı olma riskiyle karşı karşıyadırlar, yani, "Bir sorunum var. Bunu hemen bir sonraki kademeye mi aktarayım yoksa sonu gelmez görüşler alıp çalışmalar mı yaptırayım" diyen insanlara dönerler. Ama bu bir yöneticinin işi değildir. Tabi ki insanları dinleyeceksiniz ama işleri kolaylaştırmak yerine sıkı bir yumrukla yönetmeniz gerekir. İnsanlar, özellikle belirsizlik zamanlarında bunu yöneticilerinden beklerler. Bazı hükümetler petrol şirketlerinin yüksek karlarına karşı ek vergiler koydu. Bu gibi vergilerin petrol ve gaz sanayine zarar vereceğini düşünüyor musunuz? Uzun dönemli enerji gündemi, fosil yakıtlar için yeni üretim kapasitesine ve daha fazla yatırıma gereksinim olduğunu açık olarak gösteriyor. Uluslararası Enerji Ajansı΄nın (IEA) son yayınladığı Dünya Enerji Geleceği başlıklı rapor aynı şeyi söylüyor. Eğer hükümetler bunun için gerekli parayı vergi olarak alırlarsa şirketlere yatırım yapmak için daha az para kalacak. Uzun dönemde bu durum sektörümüzün bu esaslı sorunu tüm dünya için çözüme kavuşturma çabalarını olumsuz etkileyecek. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde neredeyse tüm karımızı tekrar faaliyetlerimize yatırdık. Üretilen her bir varil petrol yerine yeni bir varil koymak için daha fazla teknolojik bilgi ve para yatırmamız gerek. Bu parayı vergilerle alırsanız modeliniz artık çalışmaz olur. "Alternatif enerjiyle ilgili esas sorunun maliyeti olduğunu unutmamamız gerek "Yani ek vergi gelirlerinin sürdürülebilir enerji kaynakları geliştirmek için kullanılmasını önerenlere katılmıyorsunuz? Bu, piyasayı rahat bırakıp işini yapmasını sağlamak yerine güdümlü bir ekonomi yaratmak olur. Teorik olarak olanaksız değil, ama tarih bize bu gibi sistemlerin çok da iyi çalışmadığını gösterdi. Alternatif enerjiyle ilgili esas sorunun maliyeti olduğunu unutmamamız gerek. Bunu sübvanse edebilirsiniz ama böyle yaparsanız gereksizce pahalı bir enerji sistemi yaratmış olursunuz. Yenilenebilir ve sürdürülebilir teknolojiler kesin olarak geliyor ve Shell de her iki konuda faal. Ancak bu gibi enerjilerin ciddi miktarlarda bulunabilmesi için daha çok zaman var. www.petroturk.com

Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.