FATİH DÖNMEZ

5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanunu (PPK) yürürlüğe girince petrol piyasasında bir çok yeni kural uygulmaya girdi. Bunlardan birisi de kanunun Bayiler başlıklı 8.maddesinde “...Akaryakıt ve LPG istasyonları arasındaki mesafeler, aynı yönde olmak üzere, şehirler arası yollarda on kilometreden, şehir içi yollarda bir kilometreden az olmamak üzere Kurul tarafından çıkarılacak ve 1.1.2005 tarihinde yürürlüğe girecek yönetmelikle düzenlenir.“  şeklindeki istasyonlar arasındaki mesafedir.

Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde kanundaki asgari mesafe baz alınarak aşağıdaki düzenleme yapılmıştır.

“Mesafe Kısıtlamaları Madde 45- İki akaryakıt ve/veya LPG istasyonu arasındaki mesafe, aynı yönde olmak üzere;

a) Şehirlerarası yollarda on, b) Şehir içi yollarda bir kilometreden az olamaz.”

579-113 Sayı ve 17/11/2005 tarihli kurul kararı ile de mesafe ölçümüne ilişkin temel usuller aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

“Akaryakıt ve LPG istasyonları arasındaki asgari mesafe kısıtlaması uygulamalarında,

a) İstasyonun üzerinde bulunduğu yol isminin veya yol kodunun değil, yön esasının dikkate alınmasına;

b) Şehirlerarası yolların üzerindeki akaryakıt ve LPG istasyonları arasında on kilometrelik mesafenin aranmasına,

c) Şehir içi yolların üzerindeki akaryakıt ve LPG istasyonları arasında bir kilometrelik mesafenin aranmasına,

d) Şehir içi yollar ile şehirler arası yolların kesiştiği kesimlerde yer alan istasyonlar arasında en az bir kilometrelik mesafenin bulunmasına,

e) Şehir içi yollar ile şehirler arası yolların yukarıda açıklanan hususlar dikkate alınarak birbirlerinden ayrı olarak değerlendirilmesine karar verilmiştir.”

Yukarıda birincil ve ikincil düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, iki akaryakıt ya da  otogaz bayisi arasında asgari mesafe aynı yönde şehir içi yollarda 1 km, şehirlerarası yollarda ise 10 km olarak uygulanmaktadır. Konu bayiler arasında önemli sorunlardan birisidir. Mesafe tespitlerini yerel yönetimler yapmaktadır. Buna göre belediye sınırları içerisinde bu tespiti (ölçümü) büyükşehir belediyelerinin yetkili olduğu alanlarda büyükşehir belediyeleri, diğer şehirlerde il ya da ilçe belediyeleri  yapmakta ve bir tutanağa bağlamaktadır. Belediye sınırları ve mücavir alan dışında ise il özel idareleri bu ölçümleri yapmaktadır.

Ülke genelinde  yüzlerce yerel yönetim olduğundan zaman zaman farklı uygulamalar söz konusu olmaktadır. Bölgede yeni bir akaryakıt ya da otogaz bayiliği başvurusu olduğunda komşu ya da yakın mevcut lisanslı bayiler durumdan rahatsız olmakta ve şikayet etmektedirler. Kendisine yakın bir yerde rakip olmasını herkes kolayca kabul etmeyebilir. Bu itirazlar zaman zaman ilgisine göre yerel yönetimlere, EPDK’ya hatta yargıya da yapılabilmektedir. Rekabet Kurumu, Kanun’un bu maddesini piyasaya giriş engeli olarak görmekte ve kaldırılmasını önermektedir. Bu konu hazırlanmakta olan yeni yasanın tartışmalı konularından birisidir. Bu konuya kısaca değindikten sonra asıl yazımın konusuna gelmek istiyorum.

Yeni büyükşehir belediye kanununun asgari mesafe ile ilgisi ve etkisi nedir?

Yeni yasa geçtiğimiz yıl TBMM’den geçerek yasalaştı. Bazı maddelerin yürürlük tarihi ise 30 Mart 2014 son yapılan belediye seçimi idi. Bu yeni yasayla 14 adet yeni büyükşehir belediyesi kurularak eskilerle birlikte toplam sayı 30 oldu. 

“Büyükşehir belediyeleri eskiden de vardı. Ne değişti?” diye aklınıza bir soru gelebilir. Eski yasa ile yeni yasa arasındaki en temel fark, belediye sınırlarının köyler dahil il sınırlarına kadar genişlemesidir. Büyükşehir belediyesinin kurulduğu illerde il özel idareleri kaldırılarak yerel hizmetlere

ilişkin yetki ve sorumlulukları belediyelere devredilmiş oldu. Bu illerde akaryakıt istasyonlarının imar, ruhsat işlemleri ve denetimleri ile ASGARİ MESAFE TESPİT TUTANAKLARI büyükşehir belediyeleri tarafından yapılmaya başlanacak. 

Burada konunun daha iyi anlaşılması için aşağıdaki soruları sorup cevaplarını bulmaya çalışalım.

Büyükşehir belediye sınırları içerisinde kalan yollar hangi statüdedir?

Şehir içi mi sayılacak şehirlerarası mı?

Şehirlerin içinden geçen otoyollar açısından bir sorun olmayacak gibi gözüküyor. Eskiden olduğu gibi iki istasyon arasında aynı yönde 10 km’lik asgari mesafe aranabilir.

Ancak, belediye sınırları içinden geçen karayolları ve ilçeleri il merkezine bağlayan yollar ile eskiden köy statüsünde olan mahalleleri ilçe merkezlerine bağlayan yolların durumu tartışma konusu olacaktır.

Yeni büyükşehir belediye kanunundan sonra sınırlar genişlediğine göre bu yollar şehir içi mi, yoksa şehirler arası mı kabul edilecek?

Bu sorunun cevabı asgari mesafe tespitinde önemli bir kriter olacaktır.

EPDK bugüne kadarki uygulamalarda asgari mesafe tespitinde 1 km / 10 km kriterini  belediye sınırına göre belirlemekteydi. Karayolları Trafik Kanununda ve bu kanuna dayalı çıkartılan Karayolları Kenarında  Yapılacak ve Açılacak Tesisler Yönetmeliğinde  şehiriçi ya da şehirlerarası yol tanımına  yer verilmemekte olup  kamunun kullanımına açık Karayolu tanımı mevcuttur. Şehiriçi yol tanımı, ilgili kanunda ve yönetmelikte geçmemesine karşın  karayolunun belediye sınırları içerisinde kalan kısmının şehiriçi yol olarak isimlendirildiğini görüyoruz. Keza mücavir alan tanımıyla da  şehrin büyüme alanları da belediye yetki sınırına dahil edilmektedir.

Nitekim KGM’nin sorumluluğunda olan bu yollar belediye sınırları içerisinde şehir içi ulaşımında da kullanılıyor. Bugüne kadar belediye sınırları içerisinde yeralan bu yollarda asgari mesafe 1 km olarak uygulandı. Belediye sınırları dışında kalan yollar da şehirlerarası yol olarak kabul edilerek 10 km lik asgari mesafe arandı.

EPDK’nın bugüne kadarki uygulamaları da bu yönde idi ve Özel durumlar hariç Kurum mesafe tahdidini, ölçümü yapan kuruma göre belirlemekteydi. Eğer ölçüm belediye tarafından yapılıyorsa şehiriçi yol olarak varsayılıp 1 km dikkate alınırken, özel idarenin yaptığı ölçüm varsa şehirler arası yol varsayılıp 10 km’lik asgari mesafe aranmaktaydı.

Bu uygulama aynı şekilde devam ederse büyükşehir statüsü kazanan illerde iki akaryakıt ya da otogaz istasyonu arasında 10 km’lik asgari mesafe tahdidi uygulaması   hemen hemen hiç kalmayacak.

Kaçak yakıtın tasfiyesi

Yeni Büyükşehir Belediye kanunuyla gelen bir başka husus da kaçak akaryakıtın tasfiyesi ile ilgilidir. Mevcut düzenlemeye göre yakalanan kaçak akaryakıtların tasfiyesi için İl Özel İdareleri görevliydi. Yeni yasayla İl Özel idareleri kaldırıldığı için bu görevi kim üstlenecek? İl deftardarlıkları yetkili olmalarına rağmen bu işi yürütecek kapasiteye sahip değil. Acil yeni bir düzenlemeye ihtiyaç var. Benim önerim, büyükşehir belediyelerine tasfiye işlemleri için görev verilebilir. Buna ilave olarak EPDK isteyen büyükşehir belediyelerine İçişleri Bakanlığı ile yaptığı işbirliği protokollerine benzer bir anlaşma yaparak kaçak akayakıtla yerinden etkin bir mücadele için petrol piyasası denetimlerini Belediye Zabıtası eliyle yaptırabilir. Zaten belediyeler GSM yönetmeliğine göre denetim yapmaktalar. Böylece denetim bütünlüğü sağlanmış olur. Zabıtaya, polis ve jandarmadaki gibi kaçakla mücadele ekiplerine verilen ödülden yararlanma imkanı verilirse denetimler yaygınlaşır. Kaçak akaryakıtın tasfiyesinden elde edilecek gelir de bu iş için oluşacak giderleri karşılamak üzere belediyelere bırakılır.

Eski bir yerel yönetici olarak ifade ediyorum ki, aktif deniz yolları üzerinde yer alan bazı büyükşehir belediyelerinin uluslararası MARPOL anlaşması gereği atık yakıtlarını toplama yetkisi ve denetimi işinden dolayı teknik ve idari kapasitesi  zaten mevcuttur.

Sonuç olarak;

Yeni duruma göre hem EPDK nın hem de İçişleri Bakanlığı öncülüğünde yerel yönetimlerin konuyu netleştirmesi ileride yaşanacak tartışma ve ihtilafların önüne geçmesi açısından büyük önem arzetmektedir.

Öte yandan imar planları hazırlanırken bu durumun dikkate alınması asgari mesafe şartlarını taşımayan arsalara A lejantının işlenmemesi, ileride yaşanacak ihtilafları ve kaynak israflarını da önlemiş olur.

Yeni Büyükşehir Belediye Yasası il genelinde yerel hizmetleri birleştirip genişlettiğine göre petrol piyasası ile ilgili bazı denetimleri de üstlenebilecek duruma getirmiş demektir. 

Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.