EPDK Başkanı Hasan Köktaş, petrol ve LPG sektörlerinin gündemindeki konuları Enerji Petrol Gaz΄a değerlendirdi. Köktaş, “Türkiye enerji sektöründe iş yapan ve yapacak olanların; bugün ve gelecekteki piyasa faaliyetlerine ilişkin gereksinim duydukları, sorularına cevap, sorunlarına çözüm buldukları adres Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu΄dur” dedi. 

Enerji piyasası kanunlarını bir bütün olarak değerlendirdiğimizde, her kanunun ortak amaçları arasında yer alan rekabete dayalı, şeffaf ve adil piyasa kurgusuna ne oranda yaklaşıldığını düşünüyorsunuz? Ağırlıklı olarak kamu eliyle yürütülen piyasalarda "serbest piyasa kültürü"nün oluşumu sürecini değerlendirebilir misiniz?

Avrupa Birliği ile OECD üyesi olan ülkelerin enerji sektörüne dair serbestleşme ve rekabet konusunda geldikleri ileri aşama ile Türkiye΄nin durumu kıyaslandığında, rekabetin tüm çeşitlerini ve hükümlerini içeren, tüm mekanizmaları ile işleyen bir piyasa mekanizmasının tesis etmek konusunda bir "geç kalınmışlıktan" söz edilebilir ilk başta. Ancak bu kadar derinlikli bir konu, kestirme cevaplar verilecek bir husus değil, iki ayrı boyutu olan ve ilerlemekte olan bir süreçtir. Bu "ikili yapıyı" şu şekilde açmak isterim:

Türkiye enerji sektörü, rekabetin, özel sektör işletmeciliğinin, kısacası kuralları kökleşmiş çok oyunculu bir piyasa işleyişinin son derece gelişkin ve sağlıklı olduğu sektörlerle, bu konuda yolun başında olduğumuz sektörleri bünyesinde ihtiva ediyor. Daha da somutlaştırmam gerekirse, Türkiye petrol ve LPG piyasalarında kamuya ait dağıtım ve rafineri tesislerinin özelleştirilmesine paralel olarak özel sektör işletmeciliğine dayalı bir piyasa yapısına ve bu piyasada yıllık 75 milyar lira gibi büyük bir ticareti hacmine ulaşılmışken, aynı değerlendirmeyi doğal gaz ve elektrik açısından tam olarak yapabilmek mümkün değildir. Halen ülkemizde kamu işletmelerinin elektrik sektöründe dominant konumu sürmektedir, doğal gaz ithalatı ve toptan satışında da benzer bir tablo görülmektedir.  Ancak bu tabloyu değiştirmeye yönelik de bilhassa son birkaç yılda ciddi bir mesafe kat edildiği de herkes tarafından kabul edilmektedir.  İlerlemekte olan süreç dediğim budur. Bu değişim zihinlerde, algılayışta ve iş yapma anlayışında sizin "serbest piyasa kültürü" dediğiniz değişimlere yol açmaktadır.  "Serbest piyasa kültürü" diye adlandırdığınız mefhum enerji sektörü özelinde değerlendirildiğinde sadece kamu yöneticileri tarafından değil özel sektör yöneticileri tarafından da yeni yeni öğrenilen ve gereği yerine getirilen bir anlayıştır. Bu, her işi kamu işletmelerinin yapmasını istemek veya kamudan sürekli yeni teşvik ve alım garantisi beklemek yerine düzenleyici ve denetleyici devlet ile piyasa işleyişi, riski ve getirisine göre davranan özel sektör şeklinde yeni bir dönüşüm sürecedir.

Tüm çalışanlarıyla EPDK΄nın görev sürenizdeki performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? İdari ve mali yönden bağımsız bir üst kurul olan ve Türkiye΄nin en büyük piyasası olan enerji piyasasını düzenlemekle görevli EPDK, faaliyetlerini gerçekleştirirken ne tür sıkıntılarla karşılaşıyor?

Görevimizi yaparken kamu ve özel sektör kuruluşları ile sizin "sıkıntı" olarak değerlendirdiğiniz hususları da kamuoyu önünde değil devlet işleyişinin kurallarına göre, kendi iç mekanizmaları içinde ya da yüz yüze konuşarak sonuçlandırmayı uygun görürüm.  Bakanlık, kamu kurumları ve özel sektörün uyumlu çalışması, sürekli diyalog halinde olarak birbirini daha iyi anlaması ve birlikte iş yapması konusunda iyi bir yer olduğumuzu ifade etmeliyim. Sorunuzun ilk bölümündeki EPDK΄nın performansını ise benim değil asıl olarak düzenlediğimiz ve denetlediğimiz dört piyasada faaliyet gösterenlerin, dünya uygulamalarını da takip eden akademisyenlerin, uzmanların değerlendirmesi daha doğru olacaktır. Başkanı olduğum Kurumun çalışanlarının performanslarını kamuoyu önünde değil kendi kurumsal işleyişimiz içinde yapmayı daha doğru bulurum. Şu husus benim açımdan çok nettir. Türkiye enerji sektöründe iş yapan ve yapacak olanların; bugün ve gelecekteki piyasa faaliyetlerine ilişkin gereksinim duydukları, sorularına cevap, sorunlarına çözüm buldukları adres Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu΄dur. EPDK olarak sektörel birikimi, deneyimi çok yüksek bir kadromuz var. Ancak tüm Kurum personelimizin sürekli gelişen, yeni ihtiyaçları oluşan dinamik sektörleri düzenlemek ve denetlemek için sürekli bir yenilenme, gelişme ve öğrenme süreci içerisinde olması gerektiğini düşünüyorum.

Yaklaşık 1,5 yıllık bir süreçte, enerji piyasasının tüm meslek örgütleriyle en az 2 kez bir araya gelerek, sektör oyuncularıyla iletişime vermiş olduğunuz önemi gösterdiniz. Bu yaklaşımın, Kurum faaliyetlerine olan etkisi ve bundan sonraki süreçte bu yaklaşımın ne ölçüde devam edeceği konusunda neler söylemek istersiniz?

Bu süreç aynen devam edecek. Çünkü bu toplantılar sayılamayacak kadar çok faydası olan, iki taraflı bir "fikri beslenme" sürecidir. Sadece düzenleyici otorite sektör temsilcilerinin beklenti ve taleplerinin dinlemiyor bu toplantılarda; sektörden nasıl bir davranış beklediğini de somut konular özelinde ve birinci ağızdan ifade ediyor. Ayrıca bir vizyon oluşturmak, gelecek öngörüsünde bulunmak, olası fırsat ve riskleri öngörebilmek gibi bir sürü faydası var bu toplantıların.

EPDK Başkanı olarak göreve başlamanızın ardından kısa süre içerisinde petrol piyasasında son derece önemli mevzuat düzenlemeleri devam etti. Sizce, piyasanın gelişimi ve yasanın öngördüğü hedeflere ulaşma konusunda en önemli mevzuat ve/veya uygulama hangisi?

Hangi düzenlemenin hangisinden önemli olduğu konusunda bir değerlendirme yapmam. Çünkü her düzenleme zamana, ilk uygulamalara ve değişen ihtiyaçlara göre önem kazanabilir veya kaybedip yerini yeni bir düzenlemeye bırakabilir. Göreve geldiğim günden bugünü tüketici odaklı bir yaklaşımla sektörel rekabetin daha da arttırılmasına önem verdiğime tanık oluyorsunuz. Bu bağlamda, fiyatlandırma, ürün ithalatında izin sürecinin kaldırılması, taşıma lisanslarına yönelik kararımız gibi düzenlemelerimizi önemsiyorum. Elbette sektör açısından çok önemli bir konu da intifalar. 

Şu anda petrol piyasasının gündeminde en üst sırada RK΄nın intifa sözleşmelerine ilişkin almış olduğu karar bulunuyor. Bu kararın ve buna bağlı uygulamaların, petrol piyasasındaki yapıya nasıl etki edeceğini düşünüyorsunuz?

Bu konuda alınan karar, sektörün mevcut davranış şekillerini değiştirecek, binlerce yeni sözleşmenin imzalanmasını gündeme getirebilecek, sektördeki karar süreçlerinde etkisi büyük olan ve sektörün geleceğini etkileyecek nitelikte bir karardır. Bilhassa mevcut sözleşmelerin intifa sürelerinin kısaltılması ile ilgili süreç ile yatırımlar konusu dağıtıcı ile bayiler arasında karşılıklı çetin pazarlıkların yaşanacağı dinamik bir yapı taşıyacaktır. Bu hususun daha uzun süre sektörümüzün gündeminde öncelikli sırada yer alacağı da anlaşılmaktadır. Bu konuda aceleci tespitler yapmak doğru değildir. Gerekçeli kararın değerlendirilmesi ve ileride bazı örnekler üzerinde alınacak ve emsal oluşturabilecek yeni kararlar sayesinde konu daha da açıklık kazanabilecektir. Türkiye petrol piyasasını yönlendiren, düzenleyen ve denetleyen kurumun başkanı olarak bu süreçte beklentim, dağıtıcılar ve bayilerimizin şirket ve bireysel çıkarlarının yanı sıra sektörümüzün geleceğini de dikkate alacakları bir denge tutturabilmesidir. İnanıyorum ki, sektörün tüm taraflarının bir büyük ailenin ferdi olduğu ve ayrılmaz bir bütünü oluşturduğu bilinci ile davranması sayesinde, bu yeni süreçten sektörümüzün daha da güçlenerek çıkacaktır.  

Petrol ve LPG sektörlerinin temsilcilerine vermek istediğiniz mesajlar var mı?

Küresel ekonomik kriz gibi olağanüstü durumların ülkemizi de etkilemesi sonucu, tüketimde, satışlarda, şirket cirosu veya kârlılıklarda dönemsel olarak yaşanabilecek azalmalar, ülkemiz ekonomisinin olduğu kadar petrol sektörümüzün son derece sağlam temeller üzerinde inşa edilmiş dinamik ve gelişken yapısı içinde kalıcı değil, geçicidir. Bu tespitimin elektrik ve doğal gaz piyasası için de geçerli olduğunu vurgulamam gerekir. Zira hepimizin çok yakından yaşayarak gördüğü gibi bu sektör, petrol piyasasının serbestleştiği ve Kurumumuz tarafından düzenlenip denetlendiği son 4 yılda ülkemizin yüksek ekonomik büyümesinin dahi üzerinde bir büyüme göstermektedir. Sektörün her segmentinde faaliyet gösteren şirketlerin sayısında, satışlarda, yatırımlarda, kârlılıklarda ve yaratılan katma değerdeki artışlar bu gelişmenin somut sonuçları olarak ortaya çıkmaktadır. Keza, her ne kadar 2008 yılı genelinde ve son aylarda ülkemizde akaryakıt tüketiminde küçük bir azalma yaşansa da, fiyat etkisine paralel olarak, 2008 yılında sektörün ticaret hacminde yüzde 25, sağlanan vergi gelirlerinde de yüzde 10 oranında bir artış yaşanmıştır.  Sektörün bugünü ve geleceği açısından bir diğer önemli gelişme de, sektör derneklerinin de tespit ettiği gibi, 2008 yılında yeni kurulan şirketlerin pazar paylarındaki büyümenin sektörel büyümenin dahi üzerinde olmasıdır. Ülkemiz petrol ve LPG piyasasının daha disiplinli ve daha rekabetçi bir yapıya kavuşmasına yönelik son yıllarda önemli adımlar atılmıştır ve atılmaktadır. Sektörün büyümesi, geliştirilmesi, şeffaflaştırılması, haksız ithamlardan ve yasadışı faaliyetlerden arındırılması ve tüketici odaklı olmasını sağlamak hepimizin ortak görevidir. Bu kapsamda gerekli önlemleri almak konusunda da sektörü oluşturan bu büyük ailede herkese sorumluluk düşmektedir.

www.petroturk.com