10:11 | 30.Haziran.2022
Dikkat ederseniz başlıkta “Akaryakıt
fiyatlarını kim belirliyor” demiyorum. Çünkü akaryakıt fiyatlarını
belirleyen bir kişi ya da kurum yok. Akaryakıt fiyatları belli bir formüle
göre “oluşuyor”; yani kendiliğinden, otomatik olarak oluşuyor.
Akaryakıt fiyatının oluşumunda en belirleyici etken
hiç kuşku yok ki ham petrol fiyatı. Ama tek başına petrol fiyatına bakarak
hesaplama yapmak “Akaryakıt niye zam görüyor” ya da “Niye
ucuzlamıyor” demek yanıltıcı olabilir. Ham petrol fiyatından yola çıkarak
genel eğilime bakmak yerinde bir davranış tabii ki ama öyle günlük ya da
haftalık hareketler için petrol fiyatını izlemek yeterli değil.
İzlenmesi gereken uluslararası piyasalardaki
akaryakıt fiyatları...
Türkiye’de fiyatlar, İtalya’nın Cenova şehrinde bulunan
akaryakıt borsasındaki oluşan fiyatlara göre ortaya çıkıyor. Biz borsa
denilince genellikle menkul kıymet borsalarını anlıyoruz ama tabii ki bir de
ürün borsaları var...
Akaryakıtta fiyat oluşum mekanizması şöyle işliyor:
- Cenova’daki borsada motorin ve benzinin ton
fiyatı anlık olarak oluşuyor. Tabii ki ürün fiyatını belirleyen temel olarak
ham petrol fiyatı ama borsada oluşan arz ve talep de çok önemli. Örneğin ham
petrol fiyatı sabit kalmış olsa bile motorine talep çoksa bu ürünün fiyatı
artıyor. Ya da motorinin arzı az ise fiyat yine artış gösteriyor. Örneğin
Rusya-Ukrayna savaşının bir dönem motorin arzını olumsuz etkilediğini ve bunun
da motorin fiyatlarının benzinden daha hızlı artmasına yol açtığını hep
birlikte yaşadık.
- Bu borsada oluşan son beş günün kapanış fiyatının
ortalaması, yine bu beş gündeki Merkez Bankası döviz kurunun ortalaması
üstünden TL’ye çevriliyor. Bu şekilde ortaya çıkan fiyat, mevcut fiyatın yüzde
3 üstünde ya da altındaysa zam veya indirim gündeme geliyor.
- Zam ya da indirim söz konusu olunca rafineri
çıkış fiyatı bir formül çerçevesinde değiştiriliyor. Rafineri çıkış fiyatına
KDV ve ÖTV ekleniyor ve oluşan fiyat dağıtım şirketlerine bildiriliyor.
- Dağıtım şirketleri de kendi karlarını ve bayi
karını ekleyerek “tavsiye edilen fiyatı” belirliyor ve yeni fiyatlar
akaryakıt istasyonlarına iletiliyor.
- Dağıtım şirketinin bildirdiği fiyat, istasyonlar
tarafından neredeyse aynı düzeyde uygulanıyor. Dağıtım şirketleri ya da
istasyonlar arasında pek fark görülmüyor; çünkü kar marjı oldukça sınırlı,
yalnızca ulaşım maliyetinden ötürü rafineriye uzak yerlerde fiyat daha yüksek
oluyor.
- Son iki gündür motorinde indirim yapılırken
benzinde değişiklik olmaması da ürün borsasında benzine olan talebin,
dolayısıyla benzin fiyatının artmasından kaynaklandı. Ancak dün bu yazıyı
kaleme aldığım saatlerdeki fiyat ve Merkez Bankası kuru sanki bu gece
yarısından geçerli olmak üzere benzinde de indirim yapılabileceğine işaret
ediyordu.
- Cenova’daki ürün borsasında oluşan fiyata göre
zam ya da indirim söz konusu olmuşsa, bu değişiklik ertesi gün gece yarısından
itibaren geçerli oluyor. Biraz önce belirttiğim gibi benzinde eğer dün akşam
itibarıyla indirim kesinleşmişse bu indirim bu gece yarısından itibaren
uygulamaya konulacak.
Zammı hükümet yapmıyor
Akaryakıt zamları için birilerini eleştirmek kolay.
Ya da indirim söz konusu olduğunda birilerine alkış tutmak da...
Ama öncelikle şunu söylemek durumundayım; akaryakıt
zammını da, indirimini de hükümet yapmıyor. Hükümetin bu zamlar ya da indirim konusunda
doğrudan hiçbir etkisi yok. Ancak bu demek değil ki dolaylı sorumluluktan söz
edemeyiz, tabii ki edebiliriz.
Akaryakıt fiyatlarındaki artış ya da azalışta
eleştiri getirilecek ya da övgü düzülecek bir muhatap yok aslında. Ne hükümet,
ne EPDK, ne dağıtım şirketleri.
Cenova’daki fiyatlar ne yönde oluşuyorsa bizde de
fiyatlar ona göre artıyor ya da azalıyor.
Hükümetin sorumluluğuna gelince...
Cenova’daki borsa tabii ki yalnızca bizim için
çalışmıyor, orada oluşan fiyat Avrupa’daki tüm ülkeler için belirleyici. Şu
durumda o ülkelerdeki akaryakıt fiyatları nasıl oldu da bizdekine göre çok az
artış gösterdi?
Bu sorunun yanıtı çok basit:
“Çünkü bizim paramız değer yitiriyor.”
Eğer son bir yılda dövizi yüzde 100 artırmasaydık,
buna yol açacak adımlar atmasaydık şimdi akaryakıtı bugünkünün neredeyse yarı
fiyatına kullanıyor olacaktık
İşte hükümetin sorumluluğu budur, döviz kurunun
artmasına yol açmaktır.
Hükümet tabii ki KDV ve ÖTV düzenlemesiyle de
fiyatları aşağı çekebilir.
Kaynak : Dünya.com / Alaattin Aktaş
Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.
Yıllar | Oca. | Şub. | Mar. | Nis. | May. | Haz. | Tem. | Ağu. | Eyl. | Eki. | Kas. | Ara. |
2024 | 35 | 40 | 30 | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
2023 | 46 | 37 | 55 | 111 | 55 | 43 | 50 | 52 | 48 | 44 | 24 | 35 |
2022 | 80 | 89 | 110 | 58 | 77 | 91 | 54 | 50 | 49 | 62 | 60 | 59 |
2021 | 34 | 41 | 62 | 51 | 43 | 41 | 36 | 40 | 51 | 59 | 41 | 58 |
2020 | 13 | 7 | 28 | 71 | 51 | 38 | 27 | 14 | 29 | 32 | 41 | 43 |
2019 | 26 | 25 | 25 | 18 | 15 | 27 | 15 | 22 | 24 | 21 | 17 | 20 |
2018 | 17 | 30 | 22 | 13 | 32 | 19 | 20 | 19 | 41 | 43 | 46 | 37 |
2017 | 23 | 17 | 34 | 17 | 23 | 29 | 27 | 27 | 24 | 31 | 28 | 27 |
2016 | 23 | 34 | 21 | 41 | 27 | 29 | 7 | 25 | 13 | 27 | 26 | 26 |
2015 | 18 | 19 | 30 | 25 | 5 | 23 | 21 | 29 | 13 | 21 | 8 | 30 |
2014 | 18 | 13 | 21 | 19 | 18 | 13 | 9 | 15 | 9 | 11 | 22 | 23 |
2013 | 20 | 16 | 23 | 24 | 22 | 29 | 22 | 20 | 17 | 20 | 18 | 23 |
2012 | 22 | 34 | 49 | 30 | 24 | 27 | 26 | 23 | 13 | 17 | 9 | 25 |
2011 | 9 | 6 | 11 | 12 | 8 | 18 | 18 | 8 | 4 | 11 | 18 | 16 |
2010 | 14 | 14 | 15 | 10 | 8 | 7 | 14 | 5 | 12 | 4 | 7 | 26 |
2009 | 16 | 23 | 23 | 17 | 26 | 41 | 51 | 38 | 17 | 28 | 31 | 23 |
2008 | 3 | 5 | 3 | 2 | 2 | 8 | 7 | 11 | 8 | 17 | 28 | 15 |