14:18
| 15.Ekim.2022
Rusya’nın
şubat ayının sonlarında Ukrayna’ya saldırmasının birçok siyasi ve ekonomik etkisi
oldu. Özellikle enerji konusundaki anlaşmazlık ABD-Suudi Arabistan gibi
geleneksel ittifaklara da zarar vermeye başladı.
“Rusya ile yaptıklarının
bazı sonuçları olacak. Neyi değerlendirdiğim ve aklımda neler olduğu konusuna
girmeyeceğim. Ancak sonuçları olacak”
ABD Başkanı
Joe Biden, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC+) en önemli
üyelerinden biri olan Suudi Arabistan’la ilgili oldukça sert sözler söyledi.
ABD yönetimi, OPEC+ ittifakının
petrol üretimini azaltma kararı almasından doğrudan Suudi Arabistan’ı suçlu
buluyor. Bu nedenle hem Başkan hem de Kongre üyeleri “yaptırımlara” işaret eden
açıklamalar yapıyor.
Petrol üretimi azalırsa ne olur?
OPEC+ ittifakının enerji ve
petrol bakanları, Avusturya΄nın başkenti Viyana΄da 5 Ekim΄de düzenlenen
toplantıda, günlük petrol üretimini kasım ayından itibaren 2 milyon varil
azaltma kararı aldı.
Küresel petrol arzında 2 milyon
varili bulacak bir düşüşün piyasayı önemli ölçüde daraltacağı düşünülüyor.
Piyasada yaşanacak daralmanın,
Çin΄de COVID-19 salgınının kontrol altına alınması, talebin artması ve normal
seyrine dönmesiyle daha da kötüleşebileceği tahmin ediliyor.
Beyaz Saray’dan yapılan
açıklamada OPEC+’nın kararının ardından, stratejik petrol rezervinden 10 milyon
varil petrolü daha piyasaya süreceğini duyurdu.
Ukrayna Savaşı ilişkileri nasıl
etkiledi?
Öncelikle şunu belirtmekte fayda
var. ABD ile Suudi Arabistan arasında petrol üzerinden tesis edilen
ilişkilerin üzerinden uzun yıllar geçti ancak ilişkilerin seyrini hala petrol
belirliyor.
14 Şubat 1945’de USS Quincy destroyeri
üzerinde başlayan bu ilişki, inişli çıkışlı bir seyir izleyerek bugünlere kadar
geldi.
Hatırlanacağı üzere “Büyük Petrol
Buhranı” olarak anılan 1973 petrol krizi de yine Suudi Arabistan’ın Batı’ya
uyguladığı ambargo ile başlamıştı.
Dünyayı doğrudan etkileyecek
büyük petrol rezervlerine sahip Suudi Arabistan, Ukrayna Savaşı’yla
birlikte yeniden kritik bir aktör olarak öne çıktı. Rusya’yı baskılamak isteyen
ABD’nin talebiyle petrol üretimini artırdı.
Her ne kadar gönülsüz de olsa ABD
Başkanı Biden’ın Riyad’ı ziyareti bu kararın alınmasında etkili oldu. Üretimin
artırılmasının akabinde petrol fiyatlarındaki düşüş sona yaklaştı. Zira OPEC+
petrol üretimini 2 milyon varil düşüreceğini duyurdu. Bu, petrol fiyatlarının
tekrar tırmanışa geçeceğini işaret ediyor.
Petrol üreten ülkeler, başta
Suudi Arabistan ve Rusya, artan fiyatlardan memnun ancak Rusya’nın yüksek gelir
elde etmesi Ukrayna’yı destekleyen ve Rusya’ya ambargo uygulayan Batılı
müttefikleri rahatsız ediyor.
Öyle ki Washington΄da OPEC+’nın
petrol üretimini azaltma kararına tepkiler artıyor. Beyaz Saray, Rusya΄nın
yanında yer almakla suçladığı Suudi Arabistan ile ilişkilerin gözden
geçirileceği ve artık ABD΄nin ulusal çıkarına hizmet edip etmediğine bakılacağını
duyurdu.
Biden daha önce de artan petrol
fiyatlarından Suudi Arabistan’ı sorumlu tutmuştu:
"Benzin fiyatını galon
başına 1,60 doların altına indirebilirdim ancak benzin fiyatları
Ruslar ve Suudilerin yaptıkları yüzünden artıyor. Bu iş burada bitmedi."
ABD Kongresinde de Suudi
Arabistan΄dan asker ve füze savunma sistemlerinin çekilmesi dahil, savunma
ortaklığının gözden geçirilmesini savunan siyasetçilerin sayısının arttığı
belirtiliyor.
Riyad neyi savunuyor?
Suudi Arabistan, OPEC+’nın aldığı
kararın hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruduğunu savunuyor. Özellikle ABD’den
gelen sert eleştirileri ise, “gerçeklere dayanmayan” iddialar olarak
nitelendiriyor.
Suudi Arabistan Dışişleri
Bakanlığı, OPEC+ kararının oybirliğiyle kabul edildiğini, arz ve talep
dengesini dikkate aldığını ve piyasada yaşanan oynaklığı azaltmayı amaçladığını
duyurdu.
Suudiler, alınan kararın ekonomik
yanına odaklanmayı tercih ediyor. Zaten açıklamada da “tamamen ekonomik”
saikler vurgusu yapılıyor. Öte yandan Suudi Arabistan, ABD’nin “fiyat artış
kararını bir ay erteleyin” tavsiyesinin de istişare edildiği ve olumsuz
sonuçları olacağı endişesiyle önerinin kabul edilmediğini öne çıkarıyor.
Suudi Arabistan yetkilileri,
ABD’den gelen sert eleştirilere rağmen iki ülke ilişkilerini “stratejik” olarak
nitelendiriyor ve kurumsal ilişkilerin dönemsel rüzgarlardan etkilenmeyeceğine
atıf yapılıyor.
Suudiler ayrıca, petrol üretimini
artırma tavsiyesinin “siyasi hesapla” yapıldığını iddia ediyor.
Uzmanlar, Rusya-Ukrayna savaşı
sonrasında artan enerji fiyatları ve artan enflasyonun Biden’ı ve Demokrat
Parti’yi ara seçimlerde zorlayacağını düşünüyor. Biden yönetiminin petrol
üretiminin artması konusunda Suudi Arabistan’a baskısının devam edeceği
bekleniyor.
Petrol fiyatları neden artıyor?
Bugünkü fiyatlara geçmeden önce
bu konuda biraz genel bilgi vermekte fayda var. Petrolün kullanılmaya
başlanmasından 1973 Petrol Buhranı΄na kadar petrolün varil fiyatı 3 doları hiç
geçmedi.
Ancak Suudi Arabistan başta olmak
üzere, Arap ülkelerinin Suriye ve Mısır’ı İsrail’e karşı desteklemek için
giriştiği ambargo 1974’te fiyatların 15 dolara kadar yükselmesine neden oldu.
Bu tarihten itibaren petrol,
70’li yıllar boyunca 10-15 dolar seviyelerinde kaldı. Piyasa, 80’lerin başında varil
fiyatını ikiye katlayıp 40 dolara yükseltti. Daha sonra ise varil fiyatları
1985’e kadar 35 dolar civarında kaldı.
İlerleyen yıllarda ise petrolün varil fiyatının önemli ölçüde düştüğü görüldü. Öyle ki 9,5’a kadar düşen petrol fiyatları sonraki yıllarda 12 ile 20 arasında gidip-geldi.
Irak Cumhurbaşkanı
Saddam Hüseyin΄in Kuveyt’i işgal girişimi de petrol fiyatlarında ciddi
değişikliklere sebep oldu. 1973’de fiyatının beş katına çıkan petrol, 1990’da
ancak iki kat yükseldi. Varili 16 dolar olan petrol 40 dolara kadar yükseldi.
2000’li yılların başında ise ne
25 doları aştı ne de 10 doların altına indi petrol.
Dünyada ilk kez 2004 yazında, bir varil petrol 45 doların üzerine çıktı.
2008’de dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz sırasında
ise petrolün varil fiyatı 140 doları aştı.
2015 sonunda ABD’de kaya gazında
yaşanan üretim patlaması ve 2020’deki COVID-19 salgın dönemi petrol fiyatlarını
aşağıya çekti.
2022 yılının hemen başında bir
varil petrol 80 dolar seviyesinde seyrederken, Rusya’nın Ukrayna saldırısıyla
yükselişe geçti. Ukrayna savaşı 4’üncü ayına girerken, haziran ayında petrol
fiyatları 114 seviyelerini test ediyordu.
Bugünlerde dolar 90 ile 100
arasındaki seviyesini koruyor. Ancak, başta ABD olmak üzere tüketici ülkeler,
fiyatları düşürmek için petrol üretiminin artırılmasını istiyor.
Bu yazının da ana gündem maddesi
olan Suudi Arabistan ve diğer üretici ülkeler ise, piyasaları petrole boğma
taleplerini görmezlikten geliyor. OPEC+ ile ABD arasındaki kriz devam ederken,
bazı ülkelerin ABD’ye karşı suçlamaları da hız kesmiyor.
[Suudi Arabistan Veliaht Prensi
Muhammed bin Selman ile ABD Başkanı Joe Biden. Fotoğraf: Reuters]
Rusya’dan doğalgaz almayı
durduran Avrupa için LNG tedarik eden ABD’li firmalar fiyatları astronomik
düzeylere çıkardı. Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, Avrupalı
müttefiklerinin enerji kıtlığı içindeyken doğal gaz fiyatlarını arttırması
nedeniyle ABD’ye tepki gösterdi.
Suudi Arabistan ABD’nin tepkisini
garip karşılasa ve pozisyonun haklı olduğunu iddia etse de Biden yönetiminin
tavrının piyasa tarafından satın alındığını söylemek yanlış olmaz.
Bir zamanlar “stratejik müttefik”
olarak nitelendirilen Suudi Arabistan ile ilişkilerin yeniden değerlendirilmesi
konusunda çok ciddi bir kamuoyu oluşuyor.
Suudi Arabistan’ın hamlesi ABD
tarafından doğrudan Rusya’ya “can suyu” olarak algılanıyor. ABD Dışişleri Bakanı
Antony Blinken’ın şu sözleri de bu görüşü destekliyor:
"Suudiler, Rusya΄nın
gelirlerini artırmaya, yaptırımların etkisini azaltmaya neden olacağını bile
bile hem açık hem de özelden petrol üretimini azaltma niyetini bize iletti.
Onlara gittikleri yönün yanlış olduğunu bildirdik."
Kaynak SelamiKökçam
Aylara Göre Haber Sayıları: Haberleri görmek için sayıların üzerine tıklayın.
Yıllar | Oca. | Şub. | Mar. | Nis. | May. | Haz. | Tem. | Ağu. | Eyl. | Eki. | Kas. | Ara. |
2024 | 35 | 40 | 30 | 17 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
2023 | 46 | 37 | 55 | 111 | 55 | 43 | 50 | 52 | 48 | 44 | 24 | 35 |
2022 | 80 | 89 | 110 | 58 | 77 | 91 | 54 | 50 | 49 | 62 | 60 | 59 |
2021 | 34 | 41 | 62 | 51 | 43 | 41 | 36 | 40 | 51 | 59 | 41 | 58 |
2020 | 13 | 7 | 28 | 71 | 51 | 38 | 27 | 14 | 29 | 32 | 41 | 43 |
2019 | 26 | 25 | 25 | 18 | 15 | 27 | 15 | 22 | 24 | 21 | 17 | 20 |
2018 | 17 | 30 | 22 | 13 | 32 | 19 | 20 | 19 | 41 | 43 | 46 | 37 |
2017 | 23 | 17 | 34 | 17 | 23 | 29 | 27 | 27 | 24 | 31 | 28 | 27 |
2016 | 23 | 34 | 21 | 41 | 27 | 29 | 7 | 25 | 13 | 27 | 26 | 26 |
2015 | 18 | 19 | 30 | 25 | 5 | 23 | 21 | 29 | 13 | 21 | 8 | 30 |
2014 | 18 | 13 | 21 | 19 | 18 | 13 | 9 | 15 | 9 | 11 | 22 | 23 |
2013 | 20 | 16 | 23 | 24 | 22 | 29 | 22 | 20 | 17 | 20 | 18 | 23 |
2012 | 22 | 34 | 49 | 30 | 24 | 27 | 26 | 23 | 13 | 17 | 9 | 25 |
2011 | 9 | 6 | 11 | 12 | 8 | 18 | 18 | 8 | 4 | 11 | 18 | 16 |
2010 | 14 | 14 | 15 | 10 | 8 | 7 | 14 | 5 | 12 | 4 | 7 | 26 |
2009 | 16 | 23 | 23 | 17 | 26 | 41 | 51 | 38 | 17 | 28 | 31 | 23 |
2008 | 3 | 5 | 3 | 2 | 2 | 8 | 7 | 11 | 8 | 17 | 28 | 15 |